Το Γκέτο της Βαρσοβίας

Στις 16 Οκτωβρίου 1940, στην περιοχή Muranów της πολωνικής πρωτεύουσας, ιδρύεται το Γκέτο της Βαρσοβίας (Γερμανικά: Warschauer Ghetto), το μεγαλύτερο όλων των εβραϊκών γκέτο στην κατεχόμενη από τους Ναζί Ευρώπη, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στη Βαρσοβία, μέρος της επικράτειας της Γενικής Κυβέρνησης της γερμανικής κατεχόμενης Πολωνίας, βρίσκονταν προπολεμικά εγκατεστημένοι πάνω από 400.000 Εβραίοι. Από το σύνολο των κατοίκων, τουλάχιστον 254.000 άτομα στάλθηκαν στο στρατόπεδο εξόντωσης Τρεμπλίνκα κατά τη διάρκεια των δύο καλοκαιρινών μηνών του 1942.

Η κατασκευή του τείχους του γκέτο ξεκίνησε την 1η Απριλίου του 1940. Η επίσημη ίδρυσή του στις 16 Οκτωβρίου έγινε από τον Γερμανό Γενικό Κυβερνήτη Χανς Φρανκ, με διαταγή του οποίου περιορίστηκαν σε αυτό όλοι οι Εβραίοι της περιοχής, δηλαδή, το 30% περίπου του γενικότερου πληθυσμού της πολωνικής πρωτεύουσας, στην πολύ περιορισμένη όμως έκταση του 2,4% περίπου της συνολικής έκτασης της πόλης.

Η περιοχή νότια της Chłodna Street, μιας από τις μεγαλύτερες αρτηρίες της Βαρσοβίας, ήταν γνωστή ως το «Μικρό Γκέτο», ενώ η περιοχή βόρεια του δρόμου χαρακτηριζόταν ως το «Μεγάλο Γκέτο». Τα δύο τμήματα συνδέονταν μέσω της Żelazna Street, ενώ μια ειδική πύλη χτίστηκε στη διασταύρωσή της με την οδό Chłodna. Στις 15 Νοεμβρίου του 1940, οι Γερμανοί απομόνωσαν ολοκληρωτικά το εβραϊκό γκέτο από τον έξω κόσμο. Το τείχος του ήταν ύψους τριών μέτρων και κατέληγε σε συρματόπλεγμα, καθιστώντας αδύνατο κάθε ενδεχόμενο δραπέτευσης. Τον Ιανουάριο του 1942, η πύλη που ένωνε τις κεντρικές οδούς που οριοθετούσαν το «μικρό» και το «μεγάλο» γκέτο έκλεισε και στη θέση της χτίστηκε μια ξύλινη πεζογέφυρα, που μετά από τη λήξη του πολέμου έγινε ένα από τα σημαντικότερα σύμβολα του Ολοκαυτώματος.

Όπως και στα περισσότερα γκέτο της Πολωνίας, οι Γερμανοί εκχωρούσαν τη διοίκησή τους σε ένα Συμβούλιο Εβραίων (Judenrat), που λειτουργούσε υπό την ηγεσία ενός πρεσβύτερου (Ältester). Στην περίπτωση του γκέτο της Βαρσοβίας, ο ρόλος αυτός αποδόθηκε στον Adam Czerniaków, που αντί της εξέγερσης, επέλεξε μια πολιτική συνεργασίας με τους Ναζί. Η οδυνηρή του εμπειρία έχει καταγραφεί σε διάφορα ημερολόγια και ο ίδιος αυτοκτόνησε τον Ιούλιο του 1942, όταν αντιλήφθηκε τον τραγικό ρόλο που κλήθηκε να παίξει.

Κατά τη διάρκεια του 1941, χιλιάδες Πολωνο-Εβραίοι όπως και Ρομά προερχόμενοι από μικρότερες τριγύρω της πρωτεύουσας περιοχές κι από την ύπαιθρο, περιορίστηκαν στο γκέτο. Ο απολογισμός των νεκρών του, συμπεριλαμβανομένων των ασθενειών (κυρίως τύφου), της πείνας (το 1941, ο μέσος όρος μερίδων τροφίμων για τους Εβραίους περιορίστηκε στις 184 θερμίδες, έναντι των 699 θερμίδων για τους «Τζεντίλε» Πολωνούς και των 2.613 θερμίδων για τους Γερμανούς), των απελάσεων σε στρατόπεδα εξόντωσης, της εξέγερσης του Γκέτο και της κατεδάφισής του που επακολούθησε, εκτιμάται σε τουλάχιστον 300.000 ανθρώπους συνολικά.